Yapay Zekâ ve Etik: Teknolojiyi Sorumlu Kullanmayı Öğrenmek
Millî Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) 7. sınıflar için geliştirdiği Yapay Zekâ Uygulamaları-I dersinin üçüncü ünitesi olan Yapay Zekâ ve Etik, öğrencileri teknoloji kullanımında etik sorumluluklarla tanıştırıyor. 12 ders saatinden oluşan bu ünite, öğrencilerin yapay zekâ uygulamalarında etik ihlalleri anlamalarını, büyük veri ve veri madenciliği kaynaklı sorunları örneklerle öğrenmelerini ve bilişim güvenliği ilkelerini uygulamalarını hedefliyor. Ayrıca, kişisel veri güvenliği ve etik karar alma süreçlerini anlamaları için tartışma odaklı bir öğrenme süreci sunuyor. Bu makalede, ünitenin içeriğini, kazanımlarını, ders saatlerini ve öğrencilerin neler öğreneceğini adım adım açıklayacağız. Blok tabanlı programlama, algoritmik düşünme ve yaşam becerileri gibi konuları destekleyen bu ünite, giriş seviyesindeki kullanıcılar için anlaşılır bir şekilde tasarlanmıştır.
Ünitenin Amacı ve Önemi
Yapay Zekâ ve Etik ünitesi, öğrencilerin teknolojiyi yalnızca teknik bir araç olarak değil, aynı zamanda toplumsal ve etik etkileri olan bir alan olarak görmelerini sağlıyor. 7 kazanımdan oluşan bu ünite, büyük veri ve veri madenciliği kavramlarının yapay zekâdaki önemini öğretiyor ve bu teknolojilerin yanlış kullanımından kaynaklanan etik ihlalleri örneklerle açıklıyor. Öğrenciler, kişisel verilerin korunması ve bilişim güvenliği gibi konuları öğrenerek teknolojinin sorumlu bir şekilde nasıl kullanılacağını keşfediyor. 12 ders saati boyunca, tartışmalar ve örnek olay analizleriyle öğrenciler, doğruluk, dürüstlük ve etik sorumluluk gibi değerleri içselleştiriyor. Bu ünite, öğrencilerin teknolojiyle ilişkilerini bilinçli bir şekilde geliştirmelerine yardımcı oluyor.
Ünitenin İçeriği ve Kazanımlar
Yapay Zekâ ve Etik ünitesi, üç ana konuya ayrılıyor: Yapay Zekâ Uygulamalarında Etik ile İlgili Temel Kavramlar, Yapay Zekâda Etik ve Gizlilik ve Güvenlik. Her bir kazanım, öğrencilerin yapay zekânın etik boyutlarını anlamasını ve gerçek hayatta nasıl uygulanacağını öğrenmesini sağlıyor. Kazanımlar aşağıdaki gibi detaylandırılmıştır:
1. Yapay Zekâ Uygulamalarında Etik ile İlgili Temel Kavramlar
Bu bölüm, yapay zekânın temel teknolojilerini ve bunların etik boyutlarını öğretiyor. Kazanımlar şunlar:
- YZU.1.3.1.1. Yapay zekâ uygulamalarında büyük veri kavramının önemini fark eder.
Öğrenciler, büyük veri kavramını öğreniyor. Büyük veri, yapay zekâ sistemlerinin çalışması için devasa miktarda veriye ihtiyaç duyduğunu ifade ediyor. Örneğin, bir yapay zekâ sisteminin bir şehri analiz ederek trafik akışını tahmin etmesi için binlerce veri noktasına ihtiyaç duyduğu anlatılıyor. Bu, öğrencilerin veri toplamanın önemini anlamasını sağlıyor. - YZU.1.3.1.2. Yapay zekâ uygulamalarında veri madenciliği kavramının önemini fark eder.
Veri madenciliği, büyük veri kümelerinden anlamlı bilgiler çıkarma süreci olarak tanıtılıyor. Örneğin, bir alışveriş sitesinin kullanıcı alışkanlıklarını analiz ederek öneriler sunması, veri madenciliğine bir örnektir. Öğrenciler, bu sürecin nasıl çalıştığını basit örneklerle öğreniyor.
2. Yapay Zekâda Etik
Bu bölüm, yapay zekânın etik boyutlarını ve yanlış kullanımdan kaynaklanan sorunları ele alıyor. Kazanımlar şunlar:
- YZU.1.3.2.1. Yapay zekâ ve etik kavramları arasında bağlantı kurar.
Öğrenciler, yapay zekâ ve etik arasındaki ilişkiyi öğreniyor. Örneğin, bir yapay zekâ sisteminin adil olmayan bir şekilde veri kullanması durumunda (örneğin, ayrımcılık yapan bir işe alım algoritması) etik sorunların nasıl ortaya çıkabileceği tartışılıyor. Bu, öğrencilerin teknolojiyi sorumlu bir şekilde kullanma bilinci kazanmasını sağlıyor. - YZU.1.3.2.2. Yapay zekâ uygulamalarındaki büyük veri kaynaklı etik ihlallerini örnekler üzerinden ayırt eder.
Bu kazanımda, öğrenciler büyük veri kaynaklı etik ihlalleri öğreniyor. Örneğin, bir sosyal medya platformunun kullanıcı verilerini izinsiz paylaşması durumunda neler olabileceği, gerçek hayattan örneklerle tartışılıyor. Öğrenciler, bu tür ihlallerin nasıl fark edileceğini öğreniyor. - YZU.1.3.2.3. Yapay zekâ uygulamalarındaki veri madenciliği kaynaklı etik ihlallerini örnekler üzerinden açıklar.
Veri madenciliği kaynaklı etik sorunlar, örneğin bir şirketin kullanıcıların özel bilgilerini izinsiz analiz etmesi gibi durumlarla açıklanıyor. Öğrenciler, bu tür ihlallerin bireyler ve toplum üzerindeki etkilerini tartışıyor.
3. Gizlilik ve Güvenlik
- YZU.1.3.3.1. Yapay zekâ uygulamalarında kişisel verilerin ihlaline örnekler verir.
Öğrenciler, kişisel veri ihlallerini öğreniyor. Örneğin, bir yapay zekâ uygulamasının kullanıcıların sağlık verilerini izinsiz paylaşması gibi durumlar ele alınıyor. Bu, öğrencilerin kişisel veri güvenliğinin önemini anlamasını sağlıyor. - YZU.1.3.3.2. Yapay zekâ uygulamalarında karşılaşılan ihlallere karşı bilişim güvenliği ilkelerini uygular.
Bu kazanımda, öğrenciler bilişim güvenliği ilkelerini öğreniyor ve bunları yapay zekâ uygulamalarına nasıl uygulayacaklarını keşfediyor. Örneğin, güçlü şifre kullanımı veya veri şifreleme gibi yöntemler basit bir şekilde açıklanıyor. Ayrıca, etik ihlallerle karşılaştıklarında doğruluk ve dürüstlük gibi değerleri nasıl değerlendirecekleri tartışılıyor. Öğrenciler, bu tür durumlarla karşılaştıklarında neler hissedebileceklerini de düşünmeye teşvik ediliyor.
Öğrenme Süreci ve Yöntemler
Yapay Zekâ ve Etik ünitesi, 12 ders saati boyunca bilişim teknolojileri sınıflarında veya etkileşimli tahtalar üzerinden işleniyor. Öğretmenler, öğrencilerin sorgulama, tartışma ve etik karar alma becerilerini geliştirmesine rehberlik ediyor. Örneğin, bir ders saatinde öğrenciler, bir yapay zekâ uygulamasının kişisel verileri ihlal ettiği bir senaryoyu analiz edebilir. Başka bir derste, bilişim güvenliği ilkelerini uygulamak için grup çalışması yapabilirler. Bu yöntemler, öğrencilerin hem teorik bilgi hem de pratik farkındalık kazanmasını sağlıyor. İş birlikli çalışma ve sorgulama becerileri, bu ünitenin temel taşlarından biri.
Etik ve Duygusal Farkındalık
Bu ünite, öğrencilerin yapay zekâ ve etik konusunda bilinçlenmesini sağlıyor. Kişisel veri güvenliği ve bilişim güvenliği gibi konular, öğrencilerin teknolojiyi sorumlu bir şekilde kullanma bilinci kazanmasına yardımcı oluyor. Örneğin, bir yapay zekâ uygulamasının kullanıcı verilerini yanlış kullanması durumunda hissedilebilecek hayal kırıklığı veya güvensizlik gibi duygular tartışılıyor. Bu, öğrencilerin doğruluk ve dürüstlük gibi etik değerleri içselleştirmesini sağlıyor.
Ünitenin Önemi
Yapay Zekâ ve Etik ünitesi, öğrencilerin teknolojiyle ilişkilerini bilinçli bir şekilde geliştirmesini sağlıyor. Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi’ne uygun olarak tasarlanan bu ünite, bilimsel süreç becerileri, yaşam becerileri ve etik sorumluluk gibi yetkinlikleri destekliyor. Öğrenciler, büyük veri ve veri madenciliği gibi kavramların etik boyutlarını öğrenerek teknolojiyi daha bilinçli kullanmayı keşfediyor. Bu ünite, gelecekteki ünitelerde blok tabanlı programlama ve proje geliştirme gibi konulara etik bir perspektif katıyor.
Yapay Zekâ ve Etik ünitesi, ortaokul öğrencilerini teknolojiyi sorumlu bir şekilde kullanmaya hazırlayan önemli bir adım. 12 ders saati boyunca, öğrenciler büyük veri, veri madenciliği ve kişisel veri güvenliği gibi konuları öğreniyor. Bilişim güvenliği ilkelerini uygulayarak ve etik ihlalleri tartışarak, teknolojinin toplumsal etkilerini anlamaya başlıyor. Doğruluk, dürüstlük ve iş birlikli çalışma gibi becerilerle donatılan öğrenciler, yapay zekâ çağında bilinçli bireyler olarak yetişiyor. Türkiye’nin teknoloji odaklı eğitim vizyonunun bir parçası olan bu ünite, geleceğin etik teknoloji liderlerini yetiştiriyor.
yapay zekâ ve etik, MEB yapay zekâ, ortaokul müfredatı, büyük veri, veri madenciliği, kişisel veri güvenliği, bilişim güvenliği, etik ihlaller, doğruluk, dürüstlük, algoritmik düşünme, iş birlikli çalışma, bilimsel süreç becerileri, yaşam becerileri, Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi, yapay zekâ uygulamaları, sorgulama becerileri, teknoloji eğitimi, etik karar alma, veri gizliliği